Ontspullen, het is helemaal hip. Maar hoe veel afleveringen van Marie Kondo je ook kijkt, toch kan het vreselijk lastig zijn om afscheid te nemen van dat paar vreselijke knellende schoenen. Hoe komt het dat het zo lastig is om iets weg te gooien, zelfs als je het niet gebruikt?
Terwijl wij onszelf graag beschouwen als rationele wezens blijken we onbewust allerlei factoren mee te laten wegen als we beslissingen nemen. Breintrucjes die ervoor zorgen dat we verre van rationeel handelen en besluiten. Maar waar je wel je voordeel mee kunt doen als je de klerenkast opruimt, de mailbox opschoont en de takenlijst probeert te managen.
Breintruc: psychologisch kasboek
Als ik met mijn klanten bezig ben, merk ik het: ontspullen gaat niet zomaar. Of het nu gaat om spullen, papieren of paperassen, om iets echt helemaal los te laten moet je moed hebben. Eens diep zuchten en denken “Vooruit dan maar”.
Soms gaat dat in stapjes. Dan merk ik dat een klant in eerste instantie nog niet zover is. “Nee, dit moet nog even blijven” is dan het oordeel. Maar gaandeweg als we langer bezig zijn dan wordt het oordeel anders.
Volgens econoom Richard Thaler heeft dat onder meer te maken met het besef van de gemaakte kosten. Hij noemt dat het psychologisch kasboek.
Want stel je voor dat je een paar schoenen hebt gekocht en die zitten niet lekker. Je bent van plan om dat ontspullen eens flink aan te pakken en loopt naar de schoenenkast. Maar dan blijf je staan, de schoenen in je hand. Twijfel maakt zich van je meester: schoenen waar je wel voor hebt betaald maar waar je nog geen profijt van hebt gehad. Na een paar seconden zet je terug en denkt: “Ik geef ze nog een kans”.
Duurder = langer bewaren
Dat is de manier waarop het psychologisch kasboek jouw poging om te ontspullen in de weg zit. Volgens Thaler is het zelfs zo dat naarmate de schoenen duurder waren, je vaker zult proberen ze toch te dragen. En – als ze nog steeds niet lekker zitten – je dan ook langer zult bewaren dan schoenen die goedkoper waren.
Pas als ze psychologisch helemaal ‘afgeschreven’ zijn, dan mogen ze weg. Een leuk voorbeeld van het psychologisch kasboek dat we allemaal in ons hoofd hebben.
Tips om te ontspullen
Ook jij hebt vast wel zo’n paar schoenen of een aantal ongedragen kledingstukken in de kast hangen. Of misschien heb je wel een stapel tijdschriften liggen. Geen tijd om ze te lezen maar toch kun je ze (nog) niet wegdoen. Je hebt er immers voor betaald. Kijk eens naar die tijdschriften: hoe duur waren ze? En hoe lang heb je ze al liggen? Als ik je nu voorstel om ze weg te gooien, zou je dat dan doen? Nog niet? Wanneer dan wel?
Last groter dan winst
Ook ik heb zo mijn eigen gedachten over het psychologisch kasboek. Ik vermoed dat ook de kosten van iets bewaren een rol spelen als we psychologisch boekhouden. Oftewel: naarmate de kosten van het bewaren groter worden, zal het gemakkelijker zijn om iets los te laten.
Want het kost je ruimte, aandacht, energie en tijd om spullen te bewaren. Soms kost het je ook dierbare spullen, als je iets kwijtraakt in de chaos. En vaak kost het je zelfs geld, ook al heb je dat niet snel in de gaten.
Een paar voorbeelden:
- Het bewaren van oude ongebruikte spullen kost je ruimte in de kast.
- Als dat de keukenkast is dan ben je meer tijd en moeite kwijt bij het opbergen van de schone vaat.
- Als je geen plek hebt in een kast dan laat je spullen rondslingeren. Dat maakt je onrustig.
- Een rommelige omgeving kost je je aandacht, want het leidt ontzettend af.
- Het poetsen van een rommelige kamer kost meer tijd.
Stel nu dat je een oud tosti-ijzer in je keukenkast hebt staan dat je nooit gebruikt omdat het stinkt. Toch wil je het niet wegdoen, want je hebt ervoor betaald.
Ik denk dat als je een grote keuken hebt, je inderdaad het tosti-ijzer pas wegdoet als het mentaal is afgeschreven. Maar als je een kleine keuken en dus weinig kastruimte hebt, dan zul je kritischer zijn. Dan zul je sneller last hebben van dat tosti-ijzer.
Balans slaat sneller door
Deze kosten komen aan de andere kant van de balans te staan, waardoor die sneller doorslaat richting ontspullen. Mits je je bewust wordt van de kosten.
Het is dus goed om te bedenken wat het je kost als je iets bewaart. Wat zou je anders doen met de plek die het inneemt, op welke manier levert het je onrust, een gevoel van rommel of onhandigheid op? Kost het je op de een of andere manier meer tijd? Is dat voorwerp echt nog niet ‘afgeschreven’?
Het zijn trouwens niet zo maar vragen die ik hier neerschrijf. Ik stel ze tijdens organizingsessies regelmatig aan mijn klanten die aan den lijven ondervinden hoe lastig ontspullen kan zijn dankzij dat psychologisch kasboek.
Oefenen met ontspullen: kosten inventariseren
Wees je eens een dag bewust van de kosten van vasthouden i.p.v. loslaten
- Loop eens door je huis en kijk om je heen. Waar zie of ervaar je de ‘kosten’ van het bewaren van spullen? Trek bijvoorbeeld eens de klerenkast open. Maakt die aanblik je onrustig, vind je het te vol? Of is het goed zo?
- En terwijl je bezig bent met je dagelijkse bezigheden, hoeveel tijd kost je dat? Hoeveel tijd ben je kwijt bij het inruimen van de vaat? Moet je eerst 2 stapels borden uit de kast tillen voordat je dat kopje erin kunt zetten? Of kun je alles met een enkel gebaar zo kwijt?
Welke dingen bewaar je ten onrechte nog? Of zijn ze misschien bijna afgeschreven? Heb je dan alle kosten meegerekend? Wat levert het je op als je het voorwerp toch wegdoet?
Maak aan het eind van de dag een verslagje van je ervaringen of bespreek het met je huisgenoten. Want je kunt dit natuurlijk ook uitstekend met het hele gezin doen!